Biyomalzeme Üreterek Mutfağından Geleceğe Yön Verme
Yenilik
Deniz yosunundan doğal plastik üretmeyi öğren ve Nike tasarımcısı Rikke Bonde'un verdiği hayat dersiyle tutkularının peşinden git.
"İş Başında", uzman bir yenilikçiden dokunsal teknikler öğrenebileceğin bir seri.
Hiç çareyi muzlu ekmek tariflerinde aradığın veya sıkıntıdan hamur mayası üzerinde denemeler yaptığın oldu mu? Nike'ın malzeme tasarımcısı Rikke Bonde, senin için biraz farklı bir mutfak eğitimi hazırladı.
Rikke, pandemi başladığında bunu evde deneyler yapmak için bir fırsat olarak gördüğünü söylüyor. Uzaktan çalıştığı için bir süredir aklında olan bir projeyi hayata geçirmeye karar vererek evine, dayanıklı plastik veya doğal malzemelerden üretilen kauçuk benzeri maddeler gibi biyomalzemeler kullanarak araştırmalar ve testler gerçekleştirip birçok tarif geliştirebileceği küçük bir laboratuvar kurmuş. Rikke sürdürülebilirlik odaklı yaklaşımını "Kendime, yalnızca evde bulunan malzemeleri kullanmak gibi kurallar belirledim." şeklinde açıklıyor.
"Bence biyomalzemeler geleceğimizi şekillendirecek. Etrafımızda kullanmadığımız birçok malzeme var. Bu malzemeleri nasıl yeniden kullanacağımızı düşünmeli veya onlara yeni bir amaç kazandırmalıyız. Gezegenimiz üzerinde en az etkiyi bırakan malzemeleri nasıl değerlendirebiliriz? Bu malzemeleri daha güçlü, daha iyi ya da daha şık kılmak için nasıl birleştirebiliriz?"
Hem tasarımcı, hem bilim insanı hem de aşçı olan Rikke'nin Nike'taki düzenli işi, ayakkabı tasarımcılarının kullanabileceği malzemeler üzerinde sürekli yenilikler yapmak. Biyomalzemelerle gerçekleştirdiği projesinde ise problem çözme becerilerini kimyasal tepkimeler ve vegan yemek pişirme teknikleriyle birleştiriyor.
Tüm bu soruların cevabı aslında kendi mutfağımızda yatıyor. Rikke'nin yeni malzemeler üretme sürecinde süt, jelatin, deniz yosunu ve nohut haşlanan suyu (aquafaba bazen vegan yemeklerde yumurta beyazı yerine kullanılır) gibi ürünleri keşfedip kullandığı yer de tam olarak kendi mutfağı. Keşfettiği yeni malzemelere çiçekler, kırmızı pancar, karalahana, zerdeçal ve daha nicesiyle ürettiği doğal boyaları kullanarak renk veriyor.
Rikke, küçük zaferlerden büyük mutluluk duyuyor. Sürekli yaptığı denemeler, ufak değişiklikler ve karşılaştığı hatalar sayısız tekrara yol açsa da keşfetmekten asla sıkılmıyor. "Aslında bu çok basit bir süreç. Bir malzemeyle başlayıp bundan bambaşka bir şey üretebiliyorsunuz. Bunun büyüleyici olduğunu düşünüyorum." diyor.
Rikke'nin evinde kurduğu biyolojik laboratuvarın hikayesini dinlemek ve agar (deniz yosunundan elde edilen ve yiyeceklere kıvam veren bir malzeme) kullanarak biyoplastik üretmeyi öğrenmek için yukarıdaki videoyu izle. Aşağıdan Rikke'nin paylaştığı yaratıcı ipuçlarını, geçmiş deneylerini ve evde deneyebileceğin adım adım bir tarifi keşfedebilirsin.
Rikke'nin malzemelerinin sırrı, her maddenin tamamen benzersiz olmasında yatıyor. Aslında hepsi birkaç temel maddeyle (agar, jelatin, kazein veya nişasta) ve katkı maddesiyle (doğal boyalar ve yiyecek atıkları) yapılıyor. AGAR: (1) kahve telvesi, (2) havuç suyu/yumurta kabukları/şişe mantarı, (3) kırmızı pancar boyası/soğan kabuğu boyası, (4) gıda boyası/yumurta kabukları, (5) yumurta kabukları. AGAR KÖPÜĞÜ: (6) mantar boyası, (7) mantar boyası. JELATİN: (8) mavi spirulina, (9) kırmızı pancar boyası/gıda boyası, (10) kırmızı lahana boyası, (11) kırmızı pancar boyası, (12) çiçek boyası/zerdeçal. JELATİN KÖPÜĞÜ: (13) çiçek boyası/spirulina, (14) kırmızı lahana/zerdeçal. KAZEİN: (15) spirulina/soğan kabuğu boyası, (16) spirulina/gıda boyası, (17) mavi spirulina. MISIR NİŞASTASI: (18) pul biber, (19) zerdeçal, (20) zerdeçal. PATATES NİŞASTASI: (21) deney atıkları, (22) lavanta.
Rikke'den Korkusuz Olma ve Diğer Konular Üzerine İpuçları
1. İpucu: Kötü deney yoktur
Rikke, biyomalzeme tariflerinden bahsederken "İlk seferinde başarısız olsam da bu beni hep ikinci kez denemeye teşvik etti. Sonra da üçüncü deney üzerinde çalışmaya başladım. Aslında bu sadece bir öğrenme eğrisi." diyor.
Malzemelerin ölçüleriyle ve sıcaklık düzeyleriyle oynayarak yepyeni fikirler ve sonuçlarla (bazılarını yukarıda görebilirsin) karşılaşan Rikke, bunu ekibiyle "küçük bir müze veya geleceğin ön gösterimi gibi" diyerek paylaşıyor.
Rikke'nin meraklılığı ve işler beklediği gibi gitmese bile pes etmemesini sağlayan azmi, projelerinde ilerleme katetmesine öncü olmuş. "Bence ben korkusuzdum. Öğrenmek ve bir şeyleri kendim denemek istedim." diyor.
2. İpucu: Yalnızca kolayca (ve doğal yoldan) erişebileceğin malzemeleri kullan
Yalnızca elinde bulunan malzemeleri kullanma kısıtlamasına atıfta bulunan Rikke, kendi boyalarını kendin oluşturman ve bu süreçte birçok kez test yapman gerektiğini söylüyor.
Rikke'nin deneyleri, deniz yosunu gibi temel birkaç malzeme keşfetmesine yardımcı olmuş. Deniz yosununun birçok yararı olduğunu, havadaki karbonu emebildiğini ve doğada çözünebildiğini söyleyen Rikke, deniz yosununu hem yiyebileceğini hem de farklı maddeleri birleştirerek yeni malzemeler üretebileceğini paylaşıyor.
Parlak çiçekleri tuzla kaynatarak doğal boyalar elde edebilir ve malzemelere güzel bir görünüm kazandırabilirsin. Elde ettiği sonuçları yeniden kullanarak gelecekte bir deney daha yapmayı planlayan Rikke, renklerin göze hitap ettiğini ve renklerin olmadığı bir dünyada yaşayamayacağını söylüyor. "Biyomalzemelerle boya da yapabilsek harika olurdu..."
3. İpucu: Keşfetmeye ve deneyler yapmaya devam et
Meraklı ve yaratıcı kişiliğinden bahsederken Rikke, küçükken hep düşüncelerini bir yerde saklamak istediğinden bahsediyor. Mümkün olanın sınırlarını zorlayan ve asla rehavete kapılmayan biri olarak başarılarımızı nasıl daha ileriye götürebileceğimizi sorgulamamız gerektiğini öğütlüyor.
Agar Kullanarak Kendi Biyoplastiğini Üret
İşte Rikke'nin yarattığı birçok biyomalzeme tarifi arasından en sevdiklerinden biri. Bu, yukarıdaki videoda gösterilen tarif.
Not: Sıcak sıvıyla çalışacağın için ortamda bir yetişkinin olması gerekir. Ayrıca koruyucu gözlük ve eldiven takılmalıdır.
Aletler
- Mutfak tartısı
- Ölçü kabı
- Tencere
- Karıştırma kaşığı
- Termometre
- Kalıp veya petri kabı gibi sıcak sıvıyı koyabileceğin ve sıvının dağılabileceği bir kap
Malzemeler
- 80 mililitre su
- 3 gram agar
- 12 gram gliserin/gliserol
- Gıda boyası veya ev yapımı doğal boyalar (isteğe bağlı)
Hazırlanışı
- Su, agar ve gliserolü bir tencereye koyarak agar ve gliserol çözünene kadar karıştır.
- Tencereyi ocağa koyarak karışımı kaynama noktasının hemen altındaki bir sıcaklığa (yaklaşık 93ºC) ulaşana dek karıştır. Karışım kabarcıklandığında ocağın altını kapatarak karıştırmaya devam et. Kaşık yardımıyla üstteki köpükleri al. Yüzeyde köpük kalması durumunda biyoplastiğinde hava kabarcıkları oluşur.
- Sıvıyı kalıplara veya diğer kaplara dök. Dilersen boya veya şişe mantarı/çiçek gibi süslemeler ekleyebilirsin.
- Katılaşması için 30 ila 60 dakika bekledikten sonra karışımı kalıptan çıkar. (Not: 1-2 gün içinde malzemede sertleşme veya şekil değişimi gibi farklılıklar görebilirsin.)
- Karışımı incele ve bir sonraki projende neleri kullanabileceğini düşün. Örneğin ölçüleri değiştirebilir, daha ince/kalın bir numune çıkarabilir veya yeni süsleme malzemeleri ekleyebilirsin.
İPUCU: Farklı bir renk veya doku elde etmek için karışıma kullanılmış kahve telvesi, portakal/soğan/patates kabukları, pul biber, çay yaprağı ve yumurta kabuğu gibi yiyecek atıkları ekleyebilirsin. Doğal boya için zerdeçal, kırmızı pancar suyu, spirulina tozu veya aktif karbon gibi canlı renkli malzemeleri dene.
BİLGİ: Biyoplastik kullanımı, petrolden üretilen plastikten daha önceye dayanmaktadır. Milattan önce 15. yüzyılda Mısırlılar mobilya yapımında kolajen, kazein veya albüminden elde edilen tutkalları kullanıyordu.
Bu tarifi yazdırmak için aşağıya tıkla.
(Not: PDF yalnızca İngilizce olarak mevcuttur.)
Video: Azsa West
Yazan: Brinkley Fox
Yazılma tarihi: Kasım 2020