Akışını Bul ve Devam Et

Bir aktiviteye (mesela kitap okumaya veya sörf yapmaya) hiç bitmeyen işlerini, kaygılarını ve hatta telefonunu bile unutacak kadar odaklanmak sihirli bir şeymiş gibi gelebilir. Ama aslında bu sırada son derece gerçek, psikolojik bir durum olan akışı deneyimliyor olursun ve bu akış; spor becerilerini, spor performansını ve odaklanma gerektiren her türlü aktivitede performansını ilerletmeni sağlayacak ivmeyi yaratmanın sırrıdır.

Akış, yaptığın aktiviteyle tamamen bir olmaktır. Boca Raton, Florida'da çalışan ve stres, kaygı ve tükenmişlik alanlarında uzman olan lisanslı psikolog Dr. Morgan Levy, akışı "kendini tamamen ana bırakmak" olarak tanımlıyor. "Birey, yaptığı aktivitenin ve öz farkındalığının adeta birleştiğini deneyimler." Levy, birçok insanın aktiviteleri esnasında bunun tam tersi bir durumda olduğunu söylüyor.

Vancouver'da çalışan psikolog ve How to Be Miserable In Your Twenties kitabının yazarı Dr. Randy Paterson, "Zihnini bir dizüstü bilgisayar veya telefon olarak düşün. Çoğu zaman birçok sekme ve uygulama aynı anda açık olur. Bu da cihazını yavaşlatır." diye açıklıyor. Ancak akış sırasında bu cihaz, kapasitesinin çok daha büyük bir kısmını yüksek güç tüketen, tek bir uygulamaya ayırarak en iyi şekilde çalışır.

Uzmanlar, ufak bir çabayla bilinçli bir şekilde ve sık sık akış halinde olmayı deneyimleyebileceğine inanıyor. Üstelik bunu yapmak, ilerlemeyi de beraberinde getirecektir.

1990 yılında akış konseptini keşfeden psikolog (Mihaly Csikszentmihalyi), bunu ideal yaşam deneyimi olarak tanımlamıştı. Akış esnasında hem zorlu hem oldukça tatmin edici hem de eğlenceli bir şey yaparak sınırlarına ulaşmış olursun. Kontrolü bilinçsiz bir şekilde eline alır, tüm becerilerini kullanır ve güçlü, daha farkında hissedersin. Problemlerin yok olmuş gibi gelir.

Martin Seligman gibi diğer önemli psikologlar, akışın derin ve gerçek mutluluğa ulaşmada çok önemli olduğuna inanıyor. Yalnızca akış sırasında iyi hissetmez, kendini akış sonrasında daha sakin, daha neşeli ve daha başarılı olacağın bir geleceğe hazırlarsın. Paterson, bir sonraki aktiviteye atlamak yerine az önce neleri başardığına odaklanmana yardımcı olduğu için akış sonrası hissedilen her mutluluk anının tadını çıkarmanı söylüyor.

Bunun biyolojik bir açıklaması var. "Akış sırasında beynin, iyi hissetmeni sağlayan dopamin ve serotonin gibi nörotransmitterlerin salgılanmasını sağlar." diye açıklıyor Levy. Bu nedenle düzenli bir şekilde bunu deneyimlemek ruh sağlığın için çok faydalıdır ve verimliliği de artırır.

Araştırmalara göre sporcuların akış deneyimi, gösterdikleri maksimum performansı da doğrudan etkiliyor. Philadelphia'daki Spor Psikolojisi Merkezi'nin direktörü Dr. Joel Fish, spor-psikoloji açısından bakıldığında akışı zihnin ve bedenin tamamen senkronize olması olarak tanımlıyor. Bu senkronizasyon, günün antrenmanında yüksek performans göstermeni, futbol sahasına hakim olmanı ya da kaliteli karbonhidrat tüketme hedefinden şaşmamanı sağlayabiliyor.

Araştırmalara göre düzenli akış deneyimleri, öz güvenimizin ve öz saygımızın da artmasını sağlıyor. Bunun sebebi, akışı teşvik eden aktivitelerin bizi tatmin etmesi ve dolayısıyla bu aktivitelerde daha başarılı olmamız. Levy, "Bu deneyimi düzenli olarak yaşayan kişiler, becerilerini güçlendiriyor ve muhtemelen bunun sonucunda daha öz güvenli hissediyor." diyor.

Tüm bu iyi hisler bir araya geldiğinde hedefinin peşinden ciddiyet ve heyecanla gitmek için hazır hissediyorsun.

Muhtemelen bilinçsiz bir şekilde, hatta orada olduğunu bile fark etmeden akış halinde olmayı deneyimlemişsindir. Örneğin bir yapbozu kısacık bir sürede bitirdiysen seni tebrik ederiz. Yoğun bir akış deneyimlemişsin.

Bu genellikle spontane bir şekilde gelişir. Fakat bilinçli bir şekilde akış haline geçmek için bu adımları uygulayabilirsin.

Akış haline girmek için çok sevdiğin, seni biraz da zorlayan bir aktivite yapman gerekir. Ancak çok zor bir aktivite seçtiğinde bu, akış halinden hızla çıkmana sebep olur. Aktiviteyi yaparken ne hissettiğini kısa sürede ve açık bir şekilde anlayarak devam etmeyi istemen gerekir. Levy, bunun genellikle yaptığın şeyin seni iyi hissettirmesi olduğunu söylüyor.

Akışı yakalamak için spor yapmak harika bir yöntemdir. Özellikle kaya tırmanışı, yoga, sörf ve kayak gibi dikkat gerektiren aktiviteleri tercih etmelisin, çünkü Fish'e göre bu esnada geçmişi veya geleceği değil, anı düşünürsün. Bu odaklanma ise ivmeyi artırıp sürekli hale getirebilir.

Ancak kendini kaptırıp bir süreliğine diğer her şeyi unuttuğun ve zamanın nasıl geçtiğini anlamadığın her aktivitede akışı deneyimleyebilirsin. Levy bulaşık yıkama, kıyafetleri düzenleme, satranç oynama, dans etme, araba yıkama ve yazı yazma gibi aktiviteleri buna örnek gösteriyor. Günlük işleri yaparken önemli olan otomatiğe bağlayıp düşüncelerde kaybolmak değil, farkındalığımızı korumaktır. "Bulaşık yıkarken tabakların nasıl göründüğüne, tabaklara dokununca nasıl hissettiğine veya akan suyun sesine odaklanabilirsin." diye açıklıyor. (Bu sonuncu ipucu farkındalığını da artıracağı için aynı anda iki fayda birden sağlayacaktır.)

Akışa uygun aktiviteni yapmak için bir plan belirleyebilirsin. Bu, akış haline girme ihtimalini artırır. Küçük adımlarla başlamanı öneren Levy, "Telefonunda bir hatırlatıcı ayarlayarak beş dakika bile olsa her gün buna vakit ayırabilirsin. Aktiviteyi dilediğin zaman yapabilirsin ama günlük bir düzene oturtursan daha istikrarlı olabilirsin, dolayısıyla da akışın daha doğal bir şekilde gerçekleşebilir." diyor. İlerlemende, ne kadar sıkı çalıştığından çok istikrarlı olman belirleyici olacaktır.

Akış halini yakalamak için odaklanman gerekir. Sessiz bir yer bul, telefonunu kapat (veya Rahatsız Etme moduna al) ve aktivitene başlamak için ihtiyacın olan her şeyi hazırla. Bu adım, odaklanman için çok önemli. Ancak dahası da var. Paterson, gerekli hazırlığı yapmanın ve bunu bir ölçüde rutin haline getirmenin beynini akış haline girmek için koşullamana yardımcı olacağını söylüyor. Örneğin, antrenman giysilerini giyerken sürekli aynı şarkıyı dinleyebilir veya tuvaline dokunmadan önce boyalarını ve fırçalarını aynı çalışma alanına taşıyabilirsin.

Dikkatini dağıtan dış faktörlerden kurtulmak kendini akışa kaptırmak için yeterli olmuyorsa düşüncelerini susturmak için bir geçiş aktivitesi deneyebilirsin. Chicago'dan lisanslı klinik sosyal hizmetler uzmanı ve psikoterapist Kelley Kitley, kısa bir meditatif yürüyüşe çıkmanın iyi bir başlangıç olacağını söylüyor. Bu sırada çevrendeki görüntülere, seslere, kokulara ve duyulara odaklanabilirsin. Kitley'ye göre bu, aktiviteye başlamadan önce niyetini belirlemeni sağlar ve yakın çevrene yönelik farkındalığını artırmana yardımcı olabilir. Böylece ana odaklanmış olursun.

Kendini akışa hazırlasan bile maalesef bunu her zaman yakalayamayabilirsin. Akışı, önemli bir konuk yerine rastgele partiye davet ettiğin bir arkadaşın gibi düşün. Bu arkadaş, gelmesinden memnun olacağın ve orada olmasını isteyeceğin biri ancak gelmesi zorunlu değil. Paterson, sürekli "Akışta mıyım? Akış bu mu?" diye kendini kontrol etmemen gerektiğini, çünkü insanın akış sırasında doğal olarak tepkisi hakkında düşünmediğini açıklıyor. Fazla endişelendiğinde beynini akış yerine başka bir yere yönlendirmiş olursun.

Bir başka deyişle koşuya çıkabilir, bahçenle ilgilenebilir veya not defterine bir şeyler yazmaya başlayabilirsin. Gerisi kendiliğinden hallolacaktır. Akış deneyimi kazandıktan sonra seni hiçbir şey durduramayacak.