ประสาทสัมผัสกับบทบาทอันน่าทึ่งในการฟื้นกำลัง

เมื่อเดินเข้าไปในสตูดิโอโยคะหรือสปา มีโอกาสมากที่คุณจะได้เห็นพืชพันธุ์สีสดสวย ได้ยินเสียงเพลงผ่อนคลาย ได้สูดกลิ่นหอมที่ช่วยให้รู้สึกสงบ ทั้งหมดนี้สร้างอะไรที่มากกว่าแค่บรรยากาศ เพราะวิทยาศาสตร์พิสูจน์แล้วว่าภาพ เสียง กลิ่น รวมถึงสิ่งเร้าอื่นๆ ช่วยลดอัตราการเต้นของหัวใจ ความดันโลหิต และความตึงของกล้ามเนื้อลง ทั้งยังช่วยให้ร่างกายและจิตใจสงบได้อีกด้วย

“งานวิจัยโดยเครื่อง MRI เผยว่ากลิ่นหอมสามารถเปิดและปิดการทำงานของสมองหลายส่วนได้” Lakhan ผู้นำงานวิจัยที่ตีพิมพ์ในวารสาร “Pain Research and Treatment” ในหัวข้อนี้กล่าว “การสูดกลิ่นน้ำมันหอมระเหยผ่านการบำบัดด้วยอโรม่าเธอราพีช่วยบำบัดอาการวิตกกังวล ความตึงของกล้ามเนื้อ ปัญหาการนอนหลับ อาการคลื่นไส้ รวมไปถึงอาการเจ็บปวดได้ สาเหตุเนื่องจากสมองหลายส่วนมีความเกี่ยวข้องกับอาการเหล่านั้น” (น้ำมันหอมระเหยไม่ใช่ยารักษาอาการข้างต้น โปรดปรึกษาแพทย์หากประสบอาการเหล่านี้เป็นประจำ)

งานวิจัยชี้ให้เห็นว่าการสูดดมกลิ่นบางประเภทหลังการออกกำลังกาย เช่น กลิ่นลาเวนเดอร์ ยูคาลิปตัส เลมอน หรือกุหลาบที่มาจากน้ำมันหอมระเหย สามารถลดอัตราการเต้นของหัวใจและความดันโลหิตลง ซึ่งช่วยให้ร่างกายเข้าสู่กระบวนการซ่อมแซมได้เร็วยิ่งขึ้น นอกจากนี้ยังช่วยลดความตึงของกล้ามเนื้อที่อาจนำไปสู่อาการปวดเมื่อยได้อีกด้วย Lakhan กล่าว

ลองติดตั้งเครื่องพ่นไอน้ำอโรม่าเพื่อกระจายน้ำมันหอมระเหยในห้องที่คุณใช้พักผ่อนและยืดกล้ามเนื้อ เช่น ห้องนั่งเล่นหรือห้องนอน Lakhan แนะนำ หรือถ้าคุณไม่ได้กลับบ้านทันทีหลังจากออกกำลังกายเสร็จ ลองพกแท่งอโรม่าแบบพกพาไว้ในกระเป๋ายิมของคุณแทน

งานวิจัยชี้ให้เห็นว่าสีมีอิทธิพลต่อความเจ็บปวดและสภาวะทางอารมณ์ได้จริง โดย “สีแดงคือสีที่แย่ที่สุด” Lakhan กล่าว ทฤษฎีของเรื่องนี้ค่อนข้างหลากหลาย แต่ Lakhan บอกว่า สีแดงน่าจะเป็นสีแห่งสัญญาณเตือนทางชีววิทยา (นึกถึงเลือดกับพืชมีพิษ) ซึ่งน่าจะไปกระตุ้นการตอบสนองแบบสู้หรือหนีให้ทำงาน ในทางตรงกันข้าม สีน้ำเงิน สีเขียว และสีโทนกลางๆ จะทำให้เรานึกถึงธรรมชาติและดังนั้นจึงทำให้รู้สึกสงบ บทความที่ตีพิมพ์ในวารสาร “SAGE Journals” พบว่าสีน้ำเงินช่วยลดความดันโลหิตได้ ซึ่งคุณอาจจะทาสีห้องยิมที่บ้านให้เป็นสีท้องฟ้าหรือน้ำทะเลเลยก็ได้ หรือเพียงซื้อเสื่อโยคะที่มีสีแบบนี้ก็ได้เช่นกัน

ต่อกันด้วยของตกแต่ง “พอมีต้นไม้อยู่รอบตัว ร่างกายจะฟื้นตัวได้ดีขึ้นเนื่องจากพืชปล่อยคลื่นแสงบำบัดได้” Lakhan กล่าว อันที่จริง แค่เอาภาพธรรมชาติมาติดในห้องก็ช่วยได้แล้ว ในงานวิจัยของ Gregory Watts, PhD ศาสตราจารย์ด้านสวนศาสตร์ของสิ่งแวดล้อมที่ มหาวิทยาลัย University of Bradford สหราชอาณาจักร พบว่าฝาผนังห้องที่ตกแต่งด้วยภูมิทัศน์ธรรมชาติช่วยลดอาการวิตกกังวลและเพิ่มความสงบให้ลูกค้าในห้องรับรองที่ศูนย์สุขภาพ ซึ่งถ้ามีทั้งต้นไม้และรูปธรรมชาติในที่เดียวกัน จะยิ่งลดอัตราการเต้นของหัวใจกับความดันโลหิต และส่งผลให้ร่างกายฟื้นฟูได้เร็วขึ้นไปอีก

เคยสงสัยไหมว่าทำไมนักนวดบำบัดหลายคนถึงเปิดเสียงวาฬขณะทำงาน ในงานวิจัยของ Watts เผยว่าการฟังเสียงคลื่นกระทบชายฝั่งเบาๆ ทำให้คนเรารู้สึกผ่อนคลายได้ ซึ่งงานวิจัยชิ้นหนึ่งที่ตีพิมพ์ลงวารสาร “Medicine & Science in Sports & Exercise” ในปี 2018 เสริมว่า เพลงช้าๆ และต่อเนื่องที่ฟังแล้วรู้สึกสงบ ไม่ว่าจะเป็นเพลง R&B หรือแจ๊ส ก็มีศักยภาพเช่นกันในการลดความไวของการตอบสนองต่อสิ่งเร้า ลดระดับคอร์ติซอลและอัตราการเต้นของหัวใจ พร้อมกับเพิ่มความเร็วในการฟื้นกำลัง ยิ่งไปกว่านั้น “การปล่อยตัวตามจังหวะของดนตรียังช่วยลดความถี่ของการหายใจลง และทำให้ร่างกายกลับสู่สภาวะพักผ่อนได้เร็วขึ้นอีกด้วย” Leighton Jones, PhD ผู้ช่วยศาสตราจารย์ในภาควิชาวิทยาศาสตร์การกีฬาและการออกกำลังกายที่มหาวิทยาลัย Sheffield Hallam University สหราชอาณาจักรเสริม

สร้าง (หรือหา) เพลย์ลิสต์สบายๆ แล้วอัพเดทให้บ่อยเพื่อไม่ให้เกิดความรู้สึกเบื่อหรือจำเจ ไม่อย่างนั้น ประโยชน์ที่ได้อาจลดถอยลงตามเวลา Marcelo Bigliassi, PhD นักวิจัยหลังปริญญาเอกประจำภาควิชาวิทยาศาสตร์การกีฬาที่มหาวิทยาลัย University of São Paulo ประเทศบราซิล ผู้นำงานวิจัยข้างต้นที่ตีพิมพ์ในปี 2018 กล่าว เปิดเพลงหลังออกกำลังกายเสร็จทันที แล้วคุณจะได้ประโยชน์สูงสุด

“เมื่อเราใส่ใจตัวเองมากขึ้นระหว่างกินอาหาร กินอย่างช้าๆ และอย่างผ่อนคลายจนตัวเองรับรู้รสชาติของอาหารอย่างเต็มที่ ร่างกายจะย่อยอาหารได้ดีขึ้น” Drew Ramsey, MD จิตแพทย์ด้านโภชนาการและผู้ช่วยศาสตราจารย์คลินิกสาขาจิตเวชศาสตร์ของมหาวิทยาลัย Columbia University กล่าว Ramsey อธิบายว่ารสชาติคือประสบการณ์ของสมองที่มีทั้งการบำรุงตัวเองและความพึงพอใจ ซึ่งการวิจัยก็ได้ศึกษาเจาะลึกลงไปอีก โดยงานวิจัยหลายชิ้นเผยว่าการกินอาหารช้าลงและเคี้ยวมากขึ้นจะช่วยเพิ่มปริมาณการดูดซึมสารอาหารได้จริง รวมถึงทำให้รู้สึกอิ่มท้องและอยู่ท้องนานขึ้นด้วย

ดังนั้น หลังออกกำลังกายเสร็จ แทนที่จะรีบกินโปรตีนบาร์รสงั้นๆ ลองเปลี่ยนมาเป็นขนม เครื่องดื่ม หรืออาหารสักจานที่ดีต่อสุขภาพและมีรสชาติอร่อย แล้วค่อยๆ ใช้เวลาไปกับการลิ้มรส อาจจะเป็นสมูทตี้ใส่เนยถั่ว กล้วย โกโก้ อบเชย น้ำแข็ง และนมคีเฟอร์ ถ้าอยากทำตามสูตรของ Ramsey หรือถ้ารู้สึกว่าตัวเองเป็นคนกินเร็วดื่มเร็ว ลองตั้งเวลาไว้ 20 นาทีและพยายามอย่ากินหมดก่อนถึงเวลา

“ผิวหนังของเรามีเซลล์ประสาทสัมผัสหลายชนิด แต่ละชนิดตอบสนองต่อความตื้นลึกของการสัมผัสที่ต่างกัน” Lia Bonfilio นักนวดบำบัดในนครนิวยอร์กและเจ้าของร้าน Lia Bonfilio Massage กล่าว “สำหรับบางคน การสัมผัสที่เบาบางจนแทบไม่รู้สึกนั้นช่วยกระตุ้นระบบประสาทพาราซิมพาเทติก และช่วยให้เข้าสู่สภาวะการพักผ่อนได้ดีเสียกว่าการกดลึกลงไปยังจุดใดจุดหนึ่ง”

เพื่อกระตุ้นให้เกิดสภาวะพักผ่อนและกระตุ้นการไหลเวียนไปพร้อมกัน Bonfilio แนะนำให้นอนราบกับพื้นโดยยกขา 2 ข้างพิงกำแพงในองศาใดก็ตามที่ทำให้หลังส่วนล่างรู้สึกปลอดภัยและสบาย จากนั้น ทำมือ 2 ข้างให้มีลักษณะเหมือนคราดแล้วค่อยๆ เคลื่อนปลายนิ้วให้เบาที่สุดจากหัวเข่าจนถึงสะโพก โดยสลับเปลี่ยนมือไปมา (เหมือนกำลังดึงเชือกลงมา) ถ้ารู้สึกดีทำซ้ำไปเรื่อยๆ ได้เลย เสร็จแล้วลุกขึ้นนั่ง แล้วทำเหมือนเดิมจากข้อเท้าถึงสะโพก

เพื่อให้ได้ประโยชน์จากการฟื้นฟูกำลังมากที่สุด Lakhan แนะนำให้ใช้ประสาทสัมผัสมากกว่าหนึ่งอย่างในเวลาเดียวกัน อาจจะเป็นกลิ่นคู่กับสัมผัส เช่น หยอดน้ำมันกุหลาบในโลชั่นแล้วนวดเบาๆ ให้โลชั่นซึมเข้าผิว จากนั้น อาจจะเปลี่ยนห้องนวดให้เป็นสีเบจหรือสีฟ้า ตกแต่งห้องด้วยต้นลิ้นมังกร เปิดดนตรีคลาสสิกเป็นพื้นหลัง พร้อมกับถือสมูทตี้ในมือสักแก้ว เท่านี้ คุณก็จะได้การบำบัดที่ใช้ประสาทสัมผัสต่างๆ อย่างเต็มที่