Wykorzystaj nieznane

Nikt nie jest w stanie przewidzieć przyszłości – nawet ten jasnowidz, który jakimś cudem wiedział, że adoptujesz psa. Jak doskonale wie większość z nas, życie potrafi być nieprzewidywalne. Czy się nam to podoba czy nie, taka niepewność często rodzi wątpliwości: czy uda mi się dostać do wymarzonej szkoły? Czy dam radę przebiec ten maraton? Czy dostanę tę pracę? Nic nie jest przesądzone. Niepewność jest nieunikniona.

Z tego właśnie powodu pogodzenie się z tą świadomością pozwala zapanować nad poczuciem niepokoju – może być to również czynnik, który pomoże Ci osiągnąć cele, które wydają się poza zasięgiem. „Jedyne, czego możemy być pewni w tym świecie, to zmiana. Im bardziej jesteśmy w stanie to zaakceptować, tym bardziej zmiana ta może wydawać się nam ekscytująca, niczym zastrzyk energii” – mówi Mollie Eliasof, psychoterapeutka i dyplomowana kliniczna pracowniczka społeczna z Nowego Jorku.

W ludzkiej naturze leży odczuwanie niepokoju, gdy nie wiemy, co się wydarzy. Dla naszych przodków „niepewność oznaczała niebezpieczeństwo, więc takich sytuacji należało unikać za wszelką cenę” – mówi dra Robin Buckley, trenerka pracująca z kierownictwem wyższego szczebla w New Hampshire. W jaskini jest zbyt ciemno, aby dostrzec, czy nie czai się w niej głodny tygrys szablozębny? Lepiej więc trzymać się od niej z daleka.

Instynkt, który każe nam unikać nieznanego, jest w nas zakorzeniony tak głęboko, że czasami wolimy znosić coś nieprzyjemnego, ale znanego, niż otworzyć się na coś nowego. Ciekawych wniosków dostarcza badanie przeprowadzone w Wielkiej Brytanii: uczestnicy, którzy wiedzieli, że czeka ich bolesne porażenie prądem, byli mniej zestresowani niż osoby, które miały 50% szans na takie doświadczenie.

Są sytuacje, w których trzymanie się tego, co wiemy, jest zdecydowanie najlepszym rozwiązaniem. Nikt nie twierdzi, że podczas drogi do domu w późnych godzinach należy wybierać ciemne, opuszczone zaułki zamiast dobrze oświetlonych głównych ulic. „Jednak gdy mamy możliwość poznawania nowych rzeczy, a trzymamy się znanych zwyczajów i schematów, nawet tych dobrych, nie pozwalamy sobie na naukę, kreatywność ani rozwój” – wyjaśnia Buckley.

Umiejętność zachowywania spokoju w niejasnych okolicznościach może natomiast „zwrócić nas w kierunku ludzi czy rzeczy, których nigdy byśmy nie poznali, gdybyśmy działali na autopilocie” – mówi Buckley. Niepewność może też zwiększyć naszą motywację, która przełoży się na przyszłe sukcesy – tak wynika z badań przeprowadzonych na Uniwersytecie Chicago. Dlaczego tak się dzieje? Podejmowanie ryzyka bywa ekscytujące, a to, co ekscytujące, jest też motywujące. Mając więc taką motywację, czas nastawić się na rozwój.

Kolejny pozytywny aspekt: akceptowanie nieznanego staje się łatwiejsze z każdym kolejnym razem, gdy to robisz. „Stawianie czoła nieznanemu lub trudnym sytuacjom pomaga nam wyregulować nasz naturalny system alarmowy i dodaje nam śmiałości” – mówi dr Michael Ambrose, dyplomowany psycholog kliniczny z Nowego Jorku. W skrócie: rozwijamy w ten sposób odwagę i wiarę w siebie.

Choć to, co nieznane, może wywoływać wielkie poczucie niepokoju, naprawdę jesteś w stanie sobie z nim poradzić. Badanie przeprowadzone na Uniwersytecie Yale z udziałem małp pokazało, że nieprzewidywalne sytuacje zwiększają aktywność w korze przedczołowej, obszarze mózgu odpowiedzialnym za kontrolowanie emocji. Uznaje się, że ten sam mechanizm może pomóc naszym mózgom w skupianiu się na najważniejszych informacjach podczas nieznanej sytuacji, co z kolei pozwala im podejmować najlepsze decyzje.

„Niepokój związany z niewiedzą może wynikać z zamknięcia się w nastawieniu »albo, albo«” – wyjaśnia Eliasof. Powiedzmy, że Twoja praca już Ci nie odpowiada, ale pasuje Ci to, że możesz wykonywać ją z domu. Rozważając swoje opcje, ograniczasz się do A) wykonywania pracy, której nie lubisz, i B) stresowania się poszukiwaniem nowej pracy, która nie wymaga od Ciebie pojawiania się w biurze.

A przecież masz do wyboru więcej opcji niż tylko te dwie. „Możesz podzielić A i B na wiele kategorii” – mówi Eliasof. „Dzięki temu otwierasz się na nowe możliwości i zyskujesz poczucie kontroli”. Pozostanie w obecnej pracy może oznaczać skupienie się na zadaniach, które dają Ci większą satysfakcję, lub też budowanie relacji z zespołem, które mogą pomóc Ci w rozwoju zawodowym. Zdecydowanie się na poszukiwanie nowej pracy może natomiast oznaczać zapisanie się na zajęcia, które pomogą Ci dostosować Twoje umiejętności do potrzeb rynku. Brzmi to raczej ekscytująco, a nie strasznie, prawda?

Zamiast wątpić w swoje możliwości i martwić się tym, jak poradzisz sobie w nowej sytuacji, pomyśl o tym, jak udawało Ci się to w trudnych chwilach w przeszłości, na przykład podczas pandemii. „Może jesteś zaradną i optymistyczną osobą. W takim razie trzymaj się właśnie tych mocnych stron” – radzi Buckley. „Wiesz, co zadziałało wcześniej. Teraz może być tak samo”.

Zwracanie się w stronę cech charakteru, które pomogły Ci w przeszłości, jest skuteczniejsze niż powtarzanie sobie „Dam radę”. „Wynika to z tego, że Twój mózg otrzymuje dzięki temu twardy dowód, że masz wystarczające umiejętności, by poradzić sobie z daną sytuacją” – mówi Buckley. Zdajesz sobie sprawę, że choć poruszasz się po nieznanym gruncie, jedno jest pewne: masz doświadczenie w radzeniu sobie z takimi sytuacjami – a więc uda Ci się to zrobić kolejny raz.

Poczucie niepewności może pojawić się, gdy mamy do zrobienia coś trudnego i nie do końca wiemy, jak się za to zabrać. „Gdy dojdzie do takiej sytuacji, stwórz listę mniejszych zadań i postaraj się wykonać każde z nich w określonym terminie” – radzi Eliasof. „Wykonaniu każdego z tych zadań będzie towarzyszyła satysfakcja, która da Ci poczucie kontroli i pewność siebie” – mówi. Co więcej, taka wizualna pomoc przyda się, gdy zaczną dopadać Cię negatywne myśli.

Gdyby dziecko powiedziało Ci, że czymś się martwi, jaka byłaby Twoja reakcja? Prawdopodobnie nie byłoby to mówienie o najgorszych scenariuszach ani skupianie się na negatywach. „Traktuj więc siebie z taką samą czułością” – mówi Eliasof. Porozmawiaj o swoich zmartwieniach z kimś, komu ufasz, pomyśl o pozytywnych aspektach tego, co może się wydarzyć, albo po prostu rób coś, co pozwoli Ci oderwać się od stresującej sytuacji. Może to być zarówno gra w koszykówkę, jak i oglądanie filmików na TikToku. „Chodzi o to, aby nie ignorować swoich uczuć, mówiąc, że wszystko będzie dobrze, a o to, aby ukoić lęki i dodać sobie sił” – mówi. Takie podejście nie tylko przynosi spokój, ale również pomaga patrzeć na sytuację z większą jasnością i lepiej rozwiązywać problemy.

Panikowanie na myśl o przyszłości to znak, że Twój mózg pędzi przed siebie, zamiast skupić się na teraźniejszości, w której nie stało się jeszcze nic złego. Aby lepiej koncentrować się na tu i teraz, Buckley często zapisuje wieczorem trzy rzeczy, które dały jej radość w ciągu dnia. „Dzięki temu podświadomie szukasz takich wydarzeń w ciągu dnia. Mogą być to naprawdę proste sprawy, takie jak obserwowanie biedronki chodzącej po oknie lub pies liżący Cię po twarzy z samego rana” – mówi. „W ten sposób rozwijasz swoją zdolność do bycia tu i teraz oraz kontrolowania swoich myśli, co może przełożyć się w końcu na umiejętność kontrolowania swoich uczuć”. Bo choć nie możesz mieć pewności, że dostaniesz pracę ani że zaliczysz najlepszy bieg w swoim życiu, na 100% jesteś w stanie zdecydować, czy pozwolisz wątpliwościom zatrzymać swoje postępy, czy wykorzystasz je do rozwoju.