Wykorzystaj moc efektu placebo

Jeśli Twój partner albo Twoja partnerka zaparzy Ci kawę, a Ty zorientujesz się, że nie ma w niej kofeiny dopiero w połowie filiżanki, przestaniesz ją pić, mimo że naprawdę czujesz zastrzyk energii? Większe znaczenie niż Twoja odpowiedź ma zjawisko odpowiedzialne za ten bezkofeinowy doping, czyli efekt placebo.

„Efekt placebo ma miejsce, gdy ktoś doświadcza pozytywnych efektów z powodu wiary w moc danego czynnika, a nie z powodu samego czynnika” – tłumaczy dra Shona Halson, profesorka nadzwyczajna na Australijskim Uniwersytecie Katolickim zajmująca się regeneracją. Efekt ten polega również na wierze w to, że to, czego próbujesz, będzie miało pozytywne rezultaty, mimo że nie ma na to naukowych dowodów.

Wielu sportowców doświadcza efektu placebo, gdy chcą zrobić postępy i stosują nową technikę regeneracyjną, niezależnie od tego, czy mają tego świadomość czy nie. Mimo ich popularności wiele z tych metod, takich jak stosowanie pistoletu do masażu (urządzenie zakończone piłką z pianki) czy krioterapia (przebywanie w komorze o bardzo niskiej temperaturze), wiąże się zarówno z aspektami fizjologicznymi, jak i psychologicznymi – czasami te drugie są nawet istotniejsze.

Weźmy na przykład skarpety kompresyjne. Chwali się je za to, że redukują opuchliznę i ból po treningu. Jednak ostatni przegląd literatury naukowej opublikowany w czasopiśmie Open Access Journal of Sports Medicine wskazuje na to, że uczestnicy badania, którzy je nosili, odczuwali mniejszy ból mięśni, ale markery dotyczące uszkodzenia mięśni i pojawiających się w nich stanów zapalnych nie wykazały żadnych zmian. Kolejne badanie, opublikowane w International Journal of Sports Physiology and Performance, pokazuje, że regeneracyjne efekty skarpet są większe, gdy sportowcy wierzą w ich skuteczność.

Istnieją również urządzenia do kompresji pneumatycznej, które wyglądają jak miękki gips zakładany na ramiona lub nogi. Naukowcy sugerują w International Journal of Exercise Science, że efekt placebo może pomóc wyjaśnić, dlaczego uczestnicy opowiadają o szybszej regeneracji i mniejszym bólu będącym efektem zespołu opóźnionego bólu mięśniowego, gdy korzystają z tego urządzenia, niż gdy mają na sobie tradycyjny rękaw kompresyjny. (Być może powodem jest zaawansowany technologicznie wygląd tych urządzeń).

Podobnie wygląda kwestia innych metod regeneracji, takich jak kąpiele w lodzie i masaże: niektóre badania sugerują, że większość uczestników badania ma lepsze wyniki, jeśli wierzą, że terapia będzie pomocna, co po raz kolejny wskazuje na to, jak wielka moc drzemie w mózgu.

Czy to oznacza, że osoby te powinny zacząć mieć wątpliwości? „W żadnym wypadku” – odpowiada Halson. Samo wrażenie znajduje się w naszej głowie, ale skutki są realne.

„Efekt placebo wiąże się zwykle z oczekiwaniami, które kontroluje kora przedczołowa” – wyjaśnia dra Lauren Atlas, zajmująca się neurobiologią afektywną i bólem w National Center for Complementary and Integrative Health w Narodowych Instytutach Zdrowia. „Ten obszar łączy się z innymi, które powodują wydzielanie się związków chemicznych wpływających na reakcje ciała, takich jak endorfina (hormon szczęścia)”. Istnieje wiele różnych rodzajów placebo. Niektóre z nich angażują nasze receptory opioidowe i blokują sygnały bólu przed dotarciem do mózgu, a niektóre angażują emocje, dzięki czemu czujemy się bardziej zrelaksowani.

Istnieje jeszcze jeden czynnik, z powodu którego efekt placebo jest tak często obecny w badaniach nad regeneracją. „W sporcie zwycięstwo często zależy od setnych części sekundy” – mówi Halson. „Większość profesjonalnych sportowców zrobi więc prawie wszystko, aby poprawić swoje wyniki. Zwłaszcza jeśli będzie to tak proste jak założenie skarpet”.

„Rytuały zwiększają potencjał efektu placebo” – dodaje Halson. „Większość technik regeneracyjnych wiąże się z intensywnymi doznaniami zmysłowymi” – tłumaczy. Jeśli więc czujesz, że robisz coś dobrego dla swojego ciała za każdym razem, gdy bierzesz lodową kąpiel lub wcierasz w mięśnie chłodzący żel, to przeświadczenie oraz wynikająca z niego pewność siebie są w stanie zwiększyć skuteczność stosowanych metod. „Im bardziej chcesz, żeby coś zadziałało, tym większe szanse, że w to uwierzysz” – mówi Halson.

Czy jest jeszcze miejsce na nowe strategie regeneracyjne? „Jeśli Twoje nastawienie jest negatywne, narażasz się na słabe rezultaty, wśród ekspertów znane jako efekt nocebo” – mówi Atlas. Najlepsze, co możesz zrobić, to mieć otwarty umysł. Pamiętaj, aby korzystać z danego narzędzia czy danej metody (nieważne, czy jest to pistolet perkusyjny do masażu czy stymulacja elektryczna) z właściwego powodu: ich celem jest optymalizacja regeneracji, a nie wyleczenie poważnego problemu zdrowotnego. „Jeśli dany problem dokucza Ci od długiego czasu, wybierz się do lekarza” – radzi Halson.

Zaciekawiło Cię coś w mediach społecznościowych lub w internecie? „Porozmawiaj o tym z innymi osobami, na przykład ze znajomymi, którzy też ćwiczą, lub z fizjoterapeutą, który ma doświadczenie z różnymi technikami regeneracyjnymi, aby dowiedzieć się, co o tym myślą” – tłumaczy Halson. Jeśli inne osoby również pochodzą entuzjastycznie do danej metody, wzrosną szanse, że w nią uwierzysz.

Nie ma sensu zanadto zagłębiać się w ten temat, ale jeśli wierzysz, że efekt placebo ma realne skutki i jest efektywny, masz większe szanse na to, że go doświadczysz i będziesz czerpać z niego korzyści. Efekt placebo efektu placebo. Fantastycznie!