Gebruik onzekerheid in je voordeel

Niemand kan de toekomst voorspellen, zelfs niet die ene waarzegger die voorspelde dat je een hond ging adopteren. En zoals de meesten van ons weten, kan het leven erg onvoorspelbaar zijn. Of we het nu leuk vinden of niet, die onzekerheid leidt vaak tot twijfel: Word ik toegelaten op mijn droomschool? Ben ik er echt klaar voor om deze marathon uit te lopen? Krijg ik die baan? Geen moment in de toekomst staat vast. Onzekerheid is onvermijdelijk.

Wennen aan onzekerheid is daarom handig tegen stress — het kan je zelfs helpen om dichter bij de doelen te komen die je nu als onrealistisch ziet. "Onzekerheid is de enige zekerheid die je hebt. Hoe meer we onzekerheid aanvaarden, hoe meer plezier we kunnen halen uit verandering, als een soort van nieuwe energie", aldus Mollie Eliasof, psychotherapeut en klinisch sociaal-maatschappelijk werker in New York.

Je twijfelt van nature als je niet weet wat je te wachten staat. Onzekerheid betekende voor onze voorouders "dat er gevaar dreigde en dat moest koste wat kost worden vermeden", aldus Robin Buckley, PhD, executive coach in New Hampshire. Als je niet zeker weet of er in een donkere grot een sabeltandtijger op je loert, kun je beter niet naar binnengaan.

Dat oerinstinct is zo sterk, dat we liever vast blijven zitten in ellende dan dat we de deur naar het onbekende proberen. Sterker nog: uit een Brits onderzoek blijkt dat mensen minder last hadden van stress als ze zeker wisten dat ze een pijnlijke elektrische schok kregen dan wanneer de kans fiftyfifty was.

Het blijft verstandig om zo nu en dan terug te vallen op wat vertrouwd is. Je hoeft 's avonds laat echt niet te kiezen voor een donkere, verlaten steeg in plaats van je gebruikelijke, goedverlichte route naar huis. "Maar als je de kans hebt om iets nieuws te ontdekken en alsnog terugvalt in oude gewoontes, maak je geen ruimte voor creativiteit of groei", aldus Buckley.

Probeer je ondanks onzekerheid iets nieuws, dan kan dit ons leiden naar "mensen en dingen die we op de automatische piloot niet hadden gevonden", zegt Buckley. Onzekerheid kan je zelfs extra motiveren om ergens een succes van te maken. Hoe dat kan? Volgens één theorie omdat het spannend is om risico te nemen, en spanning kan motiveren. En met al die motivatie is je vooruitgang niet meer te stoppen.

Dan is er nóg een groot pluspunt: elke keer als je iets nieuws aangaat, wordt het makkelijker om dat opnieuw te doen. "Door onzekerheid vaker te omarmen, stellen we ons interne alarmsysteem anders af en kijken we steeds meer naar mogelijkheden", aldus Michael Ambrose, PhD, klinisch psycholoog uit New York. Kort gezegd: lef en zelfvertrouwen kun je ontwikkelen.

Onzekerheid kan nog steeds doodeng aanvoelen, maar je kunt het aan. Onderzoekers van Yale ontdekten dat apen in onbekende situaties een boost kregen in hun prefrontale cortex, het gebied waar onze emoties worden gereguleerd. Datzelfde mechanisme zou ons kunnen helpen om onze hersenen te trainen om in onbekende situaties gefocust te blijven op wat er het meest toe doet.

De stress van iets niet zeker weten verergert als je die voedt met een bepaalde mindset, aldus Eliasof. Stel dat je je werk niet meer zo leuk vindt, maar je vindt het wel prettig dat je vanuit huis kunt werken als je dat wilt. Je kunt je dan gevangen voelen tussen twee keuzes: angst om werk te blijven doen dat je niet leuk vindt of de angst om geen nieuwe baan te kunnen vinden waarvoor je niet naar kantoor hoeft.

Maar dat zijn niet je enige opties. "Er zijn in beide gevallen meer mogelijkheden", aldus Eliasof. "Door verder te kijken, ontdek je ook meer en voelt het of je meer in de hand hebt." Je huidige baan behouden betekent misschien dat je je meer kunt richten op taken waar je wel plezier uit haalt. Of misschien wil je de relaties met collega's verbeteren om verder te komen in je carrière. Naar een nieuwe baan zoeken kan ruimte bieden om cursussen of opleidingen te volgen om je vaardigheden te verbeteren om ook voor andere leuke banen in aanmerking te komen. Dan heb je het dus eerder over kansen dan over stress.

In plaats van aan jezelf te twijfelen in een nieuwe situatie, kun je terugdenken aan hoe je eerder met uitdagingen bent omgegaan, zoals het leven midden in de pandemie. "Misschien was je wel heel vindingrijk en optimistisch", aldus Buckley. "Daar kun je kracht uit putten. Die pluspunten hebben je eerder geholpen en kunnen dat opnieuw doen."

Het werkt overigens beter om een overzicht te maken van je pluspunten dan om gewoon 'Ik kan het' te zeggen. Door je eigenschappen in kaart te brengen, geef je je hersenen het bewijs dat je met iets nieuws kunt omgaan, aldus Buckley. Je weet voortaan dat je al eerder een uitdaging hebt overwonnen — en dat je dat dus opnieuw kunt.

Onzekerheid kan je overspoelen als je iets groots moet doen, maar niet weet hoe je het voor elkaar moet krijgen. Maak in zo'n geval een lijst met kleinere taken die nodig zijn voor het eindresultaat en verdeel die over de totale tijd die je hebt, adviseert Eliasof: "Bij elke taak die je afvinkt, voel je de opluchting en trots dat er weer iets af is, en dat geeft je een gevoel van controle en zekerheid." Daarbij biedt het overzicht en dat geeft je iets om op terug te vallen als je gaat doemdenken.

Als een kind je toevertrouwt dat het zich zorgen maakt, hoe zou je dan reageren? Waarschijnlijk niet door alle doemscenario's op te sommen of uitgebreid stil te staan bij hun grootste angsten. Benader jezelf ook op een lieve manier, zegt Eliasof. Neem iemand in vertrouwen met je zorgen. Bedenk de mogelijke positieve uitkomsten. Of gun jezelf wat afleiding zodat je je even niet druk maakt, bijvoorbeeld door een spelletje te doen of grappige video's te kijken op TikTok. "Je hoeft je gevoel niet aan de kant te schuiven of weg te stoppen door te doen alsof alles wel goed komt", zegt ze. "Het gaat erom dat je je angst omarmt en troost." Dat kan een rustgevend effect hebben en je ook meer helderheid bieden, zodat het makkelijker wordt om in oplossingen te denken.

Je druk maken om de toekomst, betekent dat je hoofd sneller gaat dan jij. Blijf je in het nu, dan zijn je doemscenario's nog niet uitgekomen. Om in het hier en nu te blijven, schrijft Buckley elke avond drie dingen op die haar die dag blij maakten. "Zo leer je jezelf aan om hier overdag automatisch naar op zoek te gaan. En het kan echt iets kleins zijn, zoals een lieveheersbeestje op het raam, of de hond die je 's ochtends begroet", zegt ze. "Hiermee versterk je je vermogen om in het nu te blijven en je gedachten te sturen, en daarmee kun je uiteindelijk beter met je gevoel omgaan." Want hoewel je niet zeker weet of je die baan krijgt of op het punt staat om de beste wedstrijd van je leven te spelen of te lopen, kun je wel volledig zelf bepalen of je je vooruitgang een halt toeroept of dat je het ziet als extra motivatie.