Μια ομάδα που δεν σταματάει να γράφει ιστορία

Τον Φεβρουάριο του 1978, η ομάδα σκυταλοδρομίας γυναικών του HBCU Tennessee State University, γνωστή ως Tigerbelles, έσπασε το παγκόσμιο ρεκόρ στη σκυταλοδρομία κλειστού στίβου 880 μέτρων με χρόνο 1:38.50. Έτσι, αυτή η ομάδα που αποτελούνταν από τις μαύρες αθλήτριες Deborah Jones, Brenda Morehead, Chandra Cheeseborough και Ernestine Davis, έγινε η πρώτη ομάδα με χορηγό τη Nike, τόσο σε κολεγιακό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο, που σημείωσε παγκόσμιο ρεκόρ.

Για ένα μικρό πανεπιστήμιο μαύρων με πενιχρή χρηματοδότηση, εκείνο το παγκόσμιο ρεκόρ ήταν θρίαμβος. Ωστόσο, για τις Tigerbelles, δεν ήταν παρά ένα μικρό κομμάτι της πλούσιας κληρονομιάς τους, που περιλαμβάνει εντυπωσιακά αθλητικά επιτεύγματα πριν από την έγκριση της νομοθεσίας Title IX για την ισότητα των φύλων στον αθλητισμό, αλλά και ακτιβιστικές ενέργειες εκ μέρους του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα και των απανταχού αθλητριών.

"[Οι Tigerbelles] ήταν μάλλον ένα από τα ξεχωριστά φαινόμενα στον κόσμο του αθλητισμού, ενώ άλλαξαν τα δεδομένα για τις μαύρες γυναίκες", δήλωσε η Martha Watson, πρώην μέλος των Tigerbelles, στην εφημερίδα The Guardian το 2021. Η Watson αγωνίστηκε με τις Tigerbelles στα τέλη της δεκαετίας του '60 και έφτασε τέσσερις φορές στους Ολυμπιακούς Αγώνες, ενώ το 1987 μπήκε στο National Track and Field Hall of Fame.

Οι Tigerbelles προέκυψαν επίσημα μέσα από τη συνεργασία με τη Mae Faggs Starr, γνωστή και ως "μητέρα των Tigerbelles", και τον προπονητή Ed Temple στις αρχές της δεκαετίας του '50.

Σε ηλικία 20 ετών, η Faggs Starr κέρδισε τη σκυταλοδρομία 4x100 στους παγκόσμιους αγώνες. Αμέσως μετά, ο Temple της προσέφερε μια θέση στη νέα ομάδα στίβου που ίδρυσε στο Tennessee State University παρά το γεγονός ότι πριν από την έγκριση της νομοθεσίας Title IX δεν δίνονταν αθλητικές υποτροφίες σε γυναίκες. Εκτός από τη Faggs Starr, στην ομάδα του TSU προστέθηκε η νεαρή Wilma Rudolph, γέννημα-θρέμμα του Τενεσί και θρυλική αθλήτρια στίβου, που το 1960 έμελλε να γίνει η πρώτη γυναίκα που θα κατακτούσε τρία χρυσά μετάλλια στους ίδιους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Με τη συμβολή γυναικών όπως η Faggs Starr και η Rudolph, το Tennessee State University δημιούργησε μια αθλητική δυναστεία.

Όμως, τα αθλητικά επιτεύγματα ήταν μόνο ένας από τους λόγους για τους οποίους δημιουργήθηκαν οι Tigerbelles. Στόχος του Temple ήταν να βοηθήσει τις φοιτήτριες να ανελιχθούν μέσα από τον αθλητισμό σε συνδυασμό με την εκπαίδευση, επιφέροντας μια ευρύτερη κοινωνική αλλαγή στο πλαίσιο της πορείας των Tigerbelles. Στη διάρκεια της θητείας του στην ομάδα στίβου των ΗΠΑ, ο Temple προπόνησε 40 αθλήτριες που έλαβαν μέρος σε Ολυμπιακούς Αγώνες, ενώ όλες αποφοίτησαν από το κολέγιο.

"Για μένα, ο Ed Temple ήταν μια σπουδαία προσωπικότητα του στίβου", ανέφερε η Chandra Cheeseborough, πρώην μέλος των Tigerbelles, στο podcast Trained της Nike. "Άνοιξε τον δρόμο για τον στίβο γυναικών. Ήταν μια πατρική φιγούρα και είχε εξαιρετικό χαρακτήρα".

"Αυτό που έμαθα από τον προπονητή Temple ήταν η σημασία της εκπαίδευσης", είπε η Cheeseborough. "Πάντα έλεγε ότι ο στίβος ανοίγει την πόρτα, αλλά η εκπαίδευση την κρατά ανοιχτή". Τελικά, η Cheeseborough έγινε βασική προπονήτρια στο TSU το 1994, ενώ σήμερα είναι διευθύντρια στίβου τόσο για την ομάδα γυναικών όσο και για την ομάδα ανδρών.

Η εκπαίδευση καλλιέργησε τον ακτιβισμό, καθώς οι Tigerbelles ενηλικιώθηκαν όταν ίσχυαν ακόμη οι νόμοι του Τζιμ Κρόου, οι οποίοι επέβαλλαν τον φυλετικό διαχωρισμό. Βίωσαν στο πετσί τους την προκατάληψη των Αμερικανών ουκ ολίγες φορές. Κάποτε, ένας οδηγός λεωφορείου αρνήθηκε να τις μεταφέρει σε έναν σημαντικό προκριματικό αγώνα στο Abilene του Τέξας. Μια άλλη φορά, ταξιδεύοντας από τη Νέα Υόρκη στο Τενεσί, δεν μπόρεσαν να βρουν κανένα κατάλυμα που δεχόταν να εξυπηρετήσει μαύρους, με αποτέλεσμα να βρίσκονται στον δρόμο για 22 ώρες σερί μέχρι να φτάσουν στο Madison Square Garden.

Παρά τις αδικίες που αντιμετώπιζαν οι Tigerbelles, πάντα έδιναν το παρών και θριάμβευαν στους αγώνες.

Δεν ήταν μόνο η υπεροχή των Tigerbelles έναντι των αντιπάλων τους που κέρδιζε τις εντυπώσεις, αλλά και ο τρόπος που παρουσιάζονταν. Έκαναν προθέρμανση με πολύχρωμα ρούχα, αγωνίζονταν με πρωτοποριακά παπούτσια, ενώ είχαν προσεγμένα χτενίσματα και μακιγιάζ. Έτσι, η παρουσία των Tigerbelles έμενε αξέχαστη σε κάθε διοργάνωση.

"Ο κόσμος νόμιζε ότι η Flo-Jo ήταν η πρώτη που έκανε κάτι τέτοιο", είπε η Cheeseborough. "Αλλά στην πραγματικότητα ήμασταν εμείς!"

Η σημασία που έδιναν οι Tigerbelles στην αισθητική είχε ιστορικό υπόβαθρο. Στους Αγώνες του Τόκιο το 1964, η Wyomia Tyus κέρδισε το χρυσό μετάλλιο στο σπριντ των 100 μέτρων. Το 1968, επανέλαβε αυτό το σπουδαίο επίτευγμα και, έτσι, έγινε η πρώτη αθλήτρια που κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο στη μεγαλύτερη παγκόσμια διοργάνωση για δεύτερη σερί φορά. Ωστόσο, η νίκη της πέρασε σε δεύτερη μοίρα, αφού μεγαλύτερη αίσθηση προκάλεσε η διαμαρτυρία που έκανε εκείνη τη μέρα, αντικαθιστώντας το λευκό σορτς της ομάδας με ένα σκούρο μπλε. Εκείνο το γεγονός συνέδεσε την κληρονομιά και την αισθητική των Tigerbelles με την πολιτική δράση.

"Δεν το έκανα για τη δόξα", δήλωσε η Tyus στην εφημερίδα The Guardian το 2021. "Το έκανα για μένα, για προσωπικούς λόγους. Το έκανα γιατί έβλεπα τι γινόταν στον κόσμο και πώς αντιμετωπίζονταν οι γυναίκες, ιδίως οι μαύρες".

Δύο μέρες μετά τη νίκη της Tyus στα 100 μέτρα, ο John Carlos και ο Tommie Smith ύψωσαν τις γροθιές τους στο βάθρο φορώντας μαύρα γάντια, ώστε να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους για την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αν και η Tyus αρνήθηκε ότι εκείνη τους έδωσε την αφορμή για να διαμαρτυρηθούν, τους αφιέρωσε το χρυσό μετάλλιο που κέρδισε μερικές μέρες αργότερα στον αγώνα 4x100, σε ένδειξη αλληλεγγύης.

Αυτά τα γεγονότα που συνέβησαν στην παγκόσμια σκηνή αφύπνισαν τις Tigerbelles. "Μέσα από τους Ολυμπιακούς Αγώνες, γνώρισα τον πραγματικό κόσμο", είπε η αθλήτρια Willye White. "Πριν από την πρώτη μου συμμετοχή σε Ολυμπιάδα, νόμιζα ότι σε όλο τον κόσμο έκαιγαν σταυρούς και λίντσαραν ανθρώπους. Μετά το 1956, ανακάλυψα ότι υπήρχαν δύο κόσμοι, το Μισισίπι και ο υπόλοιπος κόσμος".

Η παράδοση των Tigerbelles στον αθλητισμό ξεκίνησε πριν ακόμη εγκριθεί η νομοθεσία Title IX και, όμως, λίγοι γνωρίζουν πόσο σημαντική ήταν η επιρροή τους. Αυτές οι γυναίκες άλλαξαν τον κόσμο του στίβου, ενώ συνεχίζουν να κατακτούν κολεγιακά πρωταθλήματα και να στέλνουν αθλήτριες σε διεθνείς αγώνες. Οκτώ μέλη των Tigerbelles είναι στο National Track and Field Hall of Fame: η Mae Faggs Starr, η Wilma Rudolph, η Wyomia Tyus, η Chandra Cheeseborough, η Edith McGuire Duvall, η Willye White, η Madeline Manning Mims και η Martha Watson.

Για να τιμήσουμε την κοινή ιστορία της Nike και των Tigerbelles, θα παρουσιάσουμε μια καλλιτεχνική εγκατάσταση προς τιμήν των Tigerbelles στο National Civil Rights Museum in Memphis στο Τενεσί. Πρόκειται για ένα έργο τέχνης που αποτελείται από παπούτσια στίβου και αναπαριστά την εμβληματική φωτογραφία των Tigerbelles που περνούν τη γραμμή του τερματισμού στη διοργάνωση National AAU Track and Field Championships τον Ιούνιο του 1978. Το μέγεθος του έργου τέχνης και το ανθεκτικό του υλικό επιλέχθηκαν ειδικά, ώστε η κληρονομιά τους να παραμείνει ζωντανή για πάντα.

Η Ολυμπιονίκης στον δρόμο μετ' εμποδίων και ακτιβίστρια Anna Cockrell θεωρεί ότι η γενιά της έχει ωφεληθεί άμεσα από αυτήν την πλούσια κληρονομιά. "Το γεγονός ότι αξιοποίησαν τον ρόλο τους ως αθλήτριες στίβου και εκπρόσωποι των Ηνωμένων Πολιτειών στο εξωτερικό και βοήθησαν τις κοινότητες από τις οποίες προέρχονταν με συγκινεί πραγματικά", αναφέρει. "Αναπολώ το παρελθόν και όλα εκείνα τα άτομα που σκέφτηκαν τι μπορούν να κάνουν, πώς θα το κάνουν και ποια θα είναι η αλυσιδωτή αντίδραση που θα προκαλέσουν. Θεωρώ τον εαυτό μου απόγονο εκείνων των προσπαθειών και των αγώνων".

Κάνοντας μια αναδρομή στα πρώτα 50 χρόνια της Nike, θεωρήσαμε ότι η ιστορία των Tigerbelles θα έπρεπε να έχει μεγαλύτερη αναγνώριση, όχι μόνο στο πλαίσιο της κοινής μας πορείας, αλλά και στα χρονικά του αθλητισμού στην Αμερική.

"Είχαμε έναν διαφορετικό αέρα, επειδή ξέραμε ότι βαδίζαμε στα χνάρια σπουδαίων γυναικών, όχι μόνο της Wilma Rudolph", είπε η Davies. "Εκείνες άνοιξαν τον δρόμο. Και εμείς τον ακολουθήσαμε με ενθουσιασμό".