Waarom knakken gewrichten, en wat houdt het in?

Als je je rug wel eens hebt horen kraken, of een raar 'poppend' geluid hebt gehoord bij het strekken van een schouder, dan vraag je je misschien af waarom gewrichten dit geluid maken. Ze werken toch meestal soepel en normaal, zonder geluid? Waarom hoor je ze zo nu en dan wel?

Feit: krakende gewrichten zijn heel normaal. En volgens artsen hoef je je er geen zorgen over te maken — tenzij de geluiden gepaard gaan met andere problemen. Maar hoe zit dat nu precies met dat knakken, en wanneer moet je je zorgen gaan maken?

Experts leggen het hieronder voor je uit.

Gewrichten 'knakken' eigenlijk helemaal niet. Ze maken gewoon een goed waarneembaar geluid tijdens het bewegen.

Sommige patiënten van Matthew Axtman — een sportarts bij de Corewell Health West-kliniek in Grand Rapids, Michigan — beschrijven het krakende geluid als een 'plop' of knak.

En hoewel dit misschien eng klinkt, kan het verder weinig kwaad. "Een ploppend geluid kan alarmerend klinken, maar is heel normaal", aldus Alexa Rohach, fysiotherapeut op de afdeling Performance Therapy van het Providence Saint John's Health Center in Santa Monica, California. Ze zegt dat "gewrichten nu eenmaal geluiden maken. Dat hoort erbij."

"Als je last hebt van stijfheid, gespannen spieren of wrijving in je gewrichten, dan gaat dat meestal ook gepaard met een 'ploppend' geluid", zegt Rohach. En hoewel dit knakken nogal "luid, intens en soms heel onverwacht" kan zijn", zegt ze dat dit niet per se betekent dat er iets aan de hand is.

Gewrichten kraken meestal omdat er lucht tussen de botten is gekomen en die lucht plotseling vrijkomt, legt Nicholas Anastasio uit, een gecertificeerd specialist op de afdeling Orthopedics and Joint Replacement van het Mercy Medical Center in Baltimore, Maryland. "Gewrichten knakken wanneer er stikstofbelletjes worden platgedrukt binnen de gewrichtsvloeistof", zegt Anastasio.

Als je last hebt van stijve gewrichten, komt dit meestal omdat er kleine gasbelletjes of -pockets in de gewrichtsvloeistof zitten. Deze vloeistof bekleedt de gewrichten en zorgt er zo voor dat ze soepel en vrij kunnen bewegen, aldus Rohach. "Die belletjes en pockets verhogen vervolgens de druk binnen in het gewricht", zegt ze. "Tijdens het bewegen zakken die belletjes dan in elkaar en worden ze weer in de synoviale (gewrichts)vloeistof opgenomen."

Het 'plop'-geluid dat je hoort, is eigenlijk het geluid van "ontploffende gasbelletjes", aldus Michael Gerhardt, gespecialiseerd sportarts en orthopedisch chirurg bij het Cedars-Sinai Kerlan-Jobe Institute in Los Angeles.

Je hoort een klikkend geluid (ook bekend als een crepitus) als er sprake is van slijtage in het kraakbeen, legt Anastasio uit. (Als je niet weet wat kraakbeen is: dit is het bindweefsel dat de botuiteinden in een gewricht bekleedt. Na verloop van tijd kan dit kraakbeen gaan slijten.)

Axtman zegt dat hij zijn patiënten regelmatig hoort klagen over knakkende gewrichten, maar hij benadrukt dat dit meestal geen kwaad kan. "Het knakken en kraken doet meestal geen pijn", zegt hij. "Het is gewoon een geluid of iets dat je voelt wanneer je een bepaald gewricht beweegt."

Technisch gezien "kan elk gewricht knakken of klikken", zegt Axtman. "Patiënten klagen over knakgeluiden in hun schouder, heup, knie, rug en enkel, om er maar een paar te noemen, maar het gewricht dat patiënten het meeste noemen is de knie", zegt hij. "Patiënten horen een knarsend en 'poppend' geluid als ze door de knieën buigen of de trap op- of aflopen."

Over het algemeen zijn het vooral de synoviale gewrichten, waaronder ook de heupen, knieën, ellebogen en schouders vallen, die dit soort geluiden maken, zegt Rohach. (Meestal omdat het kraakbeen in deze gewrichten na verloop van tijd slijt en dus ruwer en dunner wordt.) Het moment waarop de luchtbelletjes uit de gewrichtsvloeistof ontsnappen en het ploffende geluid maken, "gebeurt meestal aan het einde van de beweging die het gewricht moet maken, wanneer de druk op de botuiteinden het grootst is", zegt ze. "Na dit kraken voelen de meeste mensen zich mobieler en kunnen ze zich vrijer bewegen."

Krakende gewrichten zijn niet per se slecht voor je, en zijn een vrij normaal verschijnsel. Maar als je er last van hebt, dan kun je een paar dingen doen om het kraken te beperken.

"Omdat het kraken vaak veroorzaakt wordt door stijfheid en de opbouw van druk binnen het gewricht, is het behoud van flexibiliteit en kracht het belangrijkst", zegt Rohach.

Ze raad een combinatie van statische en dynamische stretches aan om "spieren en gewrichten mobiel te houden, en zo het begin van gewrichtsbeperkingen te voorkomen". Bij statische stretches houd je een spier in een bepaalde houding gedurende 15 à 30 seconden vast. Bij dynamisch stretchen ben je in beweging tijdens het rekken. Je warmt je spieren op voor de komende inspanning en maakt ze lenig en soepel.

Denk ook na over de reden waarom je gewrichten knakken, zegt Axtman. Het kan een normale oorzaak hebben, maar als je een gewricht regelmatig hoort kraken, kan dit een teken van spierdisbalans zijn. Raadpleeg altijd eerst een arts om vast te stellen of dit inderdaad het geval is.

"Als het knakken veroorzaakt wordt door spierdisbalans, dan kan dit meestal met fysiotherapie behandeld worden om de geluiden in je gewrichten te voorkomen of te verminderen", aldus Axtman. "Maar soms blijf je de geluiden horen, hoeveel fysiotherapie je ook doet."

(Gerelateerd: Veelvoorkomende hardloopblessures om voor op te passen, volgens fysiotherapeuten)

Experts zeggen dat je je over het algemeen geen zorgen hoeft te maken over knakkende gewrichten. Maar er is altijd een maar...

"Als knakkende gewrichten niet samengaan met pijn, is er meestal niets aan de hand", zegt Anastasio. "Een knakkend geluid op zich kan weinig kwaad en zorgt ook niet voor verdere problemen." Maar, zegt hij, "als het wel pijn gaat doen, dan moet je dit door een arts laten onderzoeken."

Axtman beaamt dit. "Ik vertel patiënten meestal dat het knakkende geluid op zich geen probleem is. Je kunt het in de meeste gevallen gewoon negeren", zegt hij. "Maar het is voor je eigen gemoedsrust wel een goed idee om je door een arts te laten onderzoeken en vast te stellen dat verdere behandeling niet nodig is."

Als het knakken gepaard gaat met pijn, dan moet je dit wel laten onderzoeken "omdat dit op beginnende slijtage van het gewrichtsoppervlak kan wijzen", voegt hij eraan toe.

Kortom, als je hier en daar wat knakkende en krakende geluiden in je gewrichten hoort, en je er verder geen last van hebt, dan hoef je je er geen zorgen over te maken. Maar als het regelmatig gebeurt, breng dit dan ter sprake bij je volgende bezoek aan de dokter of fysiotherapeut. En als het knakken gepaard gaat met pijn, maak dan direct een afspraak met de dokter.