Zo kom je vaker in je flow

Het kan soms magisch aanvoelen om zó in een activiteit op te gaan (een autobiografie lezen of een mooie golf pakken) dat je je ellenlange to-do-lijst, dagelijkse beslommeringen of zelfs je telefoon even helemaal vergeet. Maar in feite bevind je je dan een zeer concrete psychologische toestand: een flow. En dat is het geheim om een dynamiek te laten ontstaan die tot echte vooruitgang kan leiden op het gebied van fysieke vaardigheden, sportprestaties en bijna alles waarvoor je focus nodig hebt.

Je bevindt je in een flow wanneer je helemaal opgaat in wat je op dat moment aan het doen bent. "Het kan beschreven worden als een volledig opgaan in een bepaalde activiteit," aldus Morgan Levy, PhD en gediplomeerd psycholoog in Boca Raton, Florida, en gespecialiseerd in stress, angst en burn-out. "Het is bijna alsof de activiteit en de persoon zelf samen één worden." Dat is het tegenovergestelde van hoe de meeste mensen een groot deel van de tijd functioneren, voegt ze eraan toe.

Je kunt je hersenen als een laptop of telefoon zien. Meestal staan er een paar tabbladen of apps open die je apparaat vertragen, legt Randy Peterson uit, een gediplomeerde psycholoog uit Vancouver en auteur van How to be Miserable in Your Twenties. Maar in een flow zet het apparaat al zijn krachten in om één krachtige app te draaien zodat die optimaal functioneert.

Experts denken dat je met een beetje extra inspanning makkelijk — en vaak — in een flow kunt belanden. En daardoor boek je weer makkelijker vooruitgang.

De psycholoog die het concept 'flow' in 1990 voor het eerst gebruikte (Mihaly Csikszentmihalyi, voor het geval je van trivia houdt) beschouwde het als een optimale levenservaring. Als je in een flow zit, zit je aan de grenzen van je kunnen tijdens iets dat je tegelijkertijd erg moeilijk en enorm belonend en leuk vindt. "Je voelt je meestal sterk, alert, niet van jezelf bewust, op het toppunt van je kunnen en je lijkt alles onder controle te hebben", zegt hij. Problemen verdwijnen naar de achtergrond.

Andere vooraanstaande psychologen, zoals Martin Seligman, denken dat een flow-toestand belangrijk is om echt intens gelukkig te kunnen zijn. Je voelt je niet alleen goed terwijl je in je flow zit en je bezigheden uitvoert, maar je voelt je ook rustiger, tevredener en vervuld na afloop. (Dat heerlijke gevoel na de flowtoestand is echt de moeite waard, zegt Paterson, omdat het je helpt focussen op de activiteit die je net hebt afgerond, in plaats van meteen maar weer met iets nieuws te beginnen.)

Dit heeft een biologische grondslag: "Wanneer je je in een flow bevindt, komen er neurotransmitters vrij zoals dopamine en serotonine, waar je je goed door begint te voelen", legt Levy uit. Daarom kan een flow-ervaring grote voordelen opleveren voor je mentale gezondheid én je productiviteit vergroten.

Uit onderzoek blijkt een direct verband tussen de flow-ervaring van atleten en hun topprestaties. "Vanuit een sport-psychologisch oogpunt gezien, ontstaat flow als je geest en lichaam volledig synchroon lopen", aldus Joel Fish, PhD en directeur van het Center for Sport Psychology in Philadelphia. Dat geeft je de kans bij uitstek om je WOD te verpletteren, te domineren op het voetbalveld, of vast te houden aan je doel om meer goede koolhydraten te eten.

Regelmatige flow-ervaringen worden ook in verband gebracht met meer zelfvertrouwen en een groter gevoel van eigenwaarde, zo blijkt uit verschillende studies. Flow-opwekkende activiteiten zijn vaak bevredigender en door ze uit te voeren kun je nog beter worden in die bepaalde activiteit. "Mensen die vaak in een flowtoestand komen, kunnen hun vaardigheden verbeteren en deze met nog meer zelfvertrouwen uitvoeren", aldus Levy.

Wanneer al die goede dingen samenvloeien, kom je in een toestand terecht waarin je alles optimaal kunt gebruiken om je doelen te bereiken.

Het is je vast vaak overkomen: je bent in een flow terechtgekomen zonder dat je dat van plan was of doorhad dat je erin zat. (Als je ooit binnen een paar uur een puzzel hebt afgemaakt: gefeliciteerd, dat was een echte flow.)

Dit gebeurt vaak spontaan. Maar als je met opzet in een flow wilt komen, volg dan deze stappen:

Het ideale moment voor flow-vibes is wanneer je iets doet wat je echt leuk maar ook best moeilijk vindt om te doen, maar niet zo moeilijk dat het frustrerend is, want dat betekent meteen het einde van je flow. Het moet je een duidelijk gevoel geven dat je er goed in bent en dat je ermee door wilt gaan, zegt Levy.

Sport kan echt een goede manier zijn om in een flow te raken. Vooral activiteiten waarbij je je moet concentreren, zoals klimmen, yoga, surfen of skiën. "Omdat je je bij die bezigheden in het moment bevindt, en niet over het verleden of de toekomst denkt", zegt Fish. Die focus kan voor momentum zorgen, piek na piek en golf na golf.

Maar je kunt op veel verschillende manieren in een flow raken, als je maar iets doet waarbij je de tijd en alles om je heen volledig vergeet. "Afwassen, de was sorteren, schaken, dansen, de auto wassen en schrijven zijn allemaal goede voorbeelden", zegt Levy. Bij dagelijkse bezigheden zoals huishoudelijke taken is het belangrijk dat je je bewust blijft van je omgeving in plaats van op de automatische piloot over te schakelen en volledige marathons in je hoofd te rennen. "Tijdens het afwassen bijvoorbeeld kun je je richten op de voorwerpen die je afwast, hoe ze eruit zien, hoe ze aanvoelen, of naar het geluid van stromend water luisteren", legt ze uit. (Met deze laatste tip sla je twee vliegen in één klap omdat je er ook je mindfulness mee traint.)

Als je concrete plannen maakt om je flow-vriendelijke activiteit uit te voeren, vergroot je de kans dat je ook echt in de flow terechtkomt. "Begin met iets kleins", zegt Levy. "Je kunt een herinnering instellen op je telefoon om elke dag wat tijd voor je activiteit vrij te maken, ook al is het maar vijf minuten." Het maakt niet echt uit wanneer je dit doet, maar het helpt om elke dag dezelfde tijd te kiezen. Hoe consistenter je bent, hoe makkelijker het is om je flow te vinden. En consistentie is misschien wel belangrijker voor je vooruitgang dan je inspanning.

Om je flow te vinden moet je je kunnen concentreren (geen verrassing), dus zoek een rustig plekje op, zet je telefoon uit of zet hem op Niet storen, en pak wat je nodig hebt om je activiteit uit te voeren. Deze stap is echt superbelangrijk. Niet alleen om de juiste concentratie te vinden, maar ook om er een ritueel van te maken. Door je omgeving op de juiste manier in te richten kun je je brein trainen om in de flow te komen, zegt Paterson. Misschien luister je altijd naar een bepaald nummer terwijl je je sportkleren aantrekt, of leg je al je kwasten en verfpotjes op hetzelfde werkoppervlak voor je aan je schilderij begint.

Alle afleidingen uit de weg ruimen is soms niet genoeg om helemaal in je bezigheid op te gaan. Voer in dat geval eens een overgangsactiviteit uit om wat rust in je hoofd te brengen. Je kunt bijvoorbeeld een korte, meditatieve wandeling maken waarbij je je probeert te focussen op de geluiden, geuren en sensaties in je omgeving, aldus Kelley Kitley, een gediplomeerd klinisch maatschappelijk werkster en psychiater uit Chicago. Zo geef je een bepaalde richting aan je handelingen voordat je met je activiteit begint, en je wordt je meer bewust van je directe omgeving door je op het hier en nu te richten.

Zelfs als je de optimale omstandigheden schept om in de flow te komen, lukt het niet altijd (helaas). Beschouw flow meer als een vriend die je spontaan voor een feestje hebt uitgenodigd dan als een formele eregast. Je vriend is van harte welkom, maar is niet verplicht om te komen. "Je kunt niet voortdurend denken: 'Ben ik er al? Is dit mijn flow?' Dat werkt niet. De aard van flow is nu net dat je niet over je reactie nadenkt", legt Paterson uit. Als je te veel piekert, leid je je brein af en raak je juist verder weg van de flow.

Kortom: ga gewoon hardlopen, loop de tuin in of sla je boek open. De rest komt dan vanzelf wel. Als je eenmaal een flow pro bent, houdt niets je nog tegen.