Never Done Making History

Op een avond in februari, 1978 vestigde het dames-estafetteteam van de HBCU Tennessee State University, bekend als de Tigerbelles, een wereldrecord op de indoor 4 x 200 meter met een tijd van 1:38,5. Deze race, uitgevoerd door het volledig zwarte team dat bestond uit Deborah Jones, Brenda Morehead, Chandra Cheeseborough en Ernestine Davis, leverde het allereerste wereldrecord op dat werd gevestigd door een door Nike gesponsord team, universitair of professioneel.

Voor een kleine, slecht gefinancierde historisch zwarte universiteit was het wereldrecord een ware overwinning. Voor de Tigerbelles was het slechts een momentopname van een rijk nalatenschap, met niet alleen atletische dominantie in het tijdperk vóór Titel IX, maar ook activisme voor de burgerrechtenbeweging en vrouwelijke atleten in het algemeen.

"[De Tigerbelles] is waarschijnlijk een van de meest bijzondere dingen die in de sport zijn gebeurd en ook voor zwarte vrouwen", vertelde de voormalige Tigerbelle Martha Watson in 2021 aan The Guardian. Watson kwam eind jaren '60 in actie voor de Tigerbelles en bereikte vier keer achter elkaar de Olympische Spelen voordat ze in 1987 werd opgenomen in de nationale Hall of Fame van atletiek.

De Tigerbelles begonnen in het begin van de jaren vijftig officieel door het partnerschap tussen Mae Faggs Starr, bekend als 'moeder van de Tigerbelles', en coach Ed Temple.

Op haar twintigste won Faggs Starr de 4x100 estafette op het wereldpodium. Meteen daarna rekruteerde Temple haar voor zijn gloednieuwe atletiekprogramma aan de Tennessee State, ondanks dat er vóór Titel IX vrijwel geen atletiekbeurzen voor vrouwen bestonden. Op TSU kreeg Faggs Starr gezelschap van het jonge in Tennessee wonende, atletiekicoon Wilma Rudolph, die in 1960 de eerste vrouw werd die drie gouden medailles won op één Olympische Spelen.

Op de schouders van vrouwen als Faggs Starr en Rudolph bouwde Tennessee State een atletische dynastie.

Maar prestaties waren slechts één aspect van het programma van de Tigerbelles. Temple wilde zijn studenten vooruit helpen met een combinatie van atletiek en onderwijs. Een uitgangspunt dat direct zou leiden tot een bredere maatschappelijke verandering in de omgeving van de Tigerbelles. In zijn tijd bij de Amerikaanse atletiek coachte Temple 40 vrouwelijke olympiërs, die allemaal een universiteitsdiploma behaalden.

"Ed Temple was voor mij een grootheid in de atletiek", vertelde voormalig Tigerbelle Chandra Cheeseborough in Nike's Trained podcast. "Hij opende deuren voor de vrouwenatletiek. Hij was een vaderfiguur en had een geweldig karakter."

"Wat ik van Coach Temple heb geleerd is het belang van educatie", zei Cheeseborough. "Hij zei altijd dat atletiek de deur opent, maar dat een opleiding die deur openhoudt." Cheeseborough volgde hem in 1994 op als head coach bij TSU en klom later op tot hoofd atletiek voor zowel vrouwen als mannen, de functie die ze nu nog bekleedt.

Dit onderwijs was een broedplaats voor activisme, want de Tigerbelles groeiden op met de Jim Crow-wetten. Ze ondervonden Amerika's unieke vooroordelen van dichtbij, en vaak. Zo weigerde een buschauffeur hen eens naar een belangrijke kwalificatiewedstrijd in Texas te rijden. Een andere keer vereiste een gebrek aan zwarte eetgelegenheden op de route tussen New York en Tennessee een 22 uur durende rit zonder tussenstops naar Madison Square Garden.

Ondanks het onrecht dat de Tigerbelles gaandeweg te verduren hadden, waren ze altijd aanwezig en wonnen ze bij elk evenement.

Het ging er niet alleen om dat de Tigerbelles de concurrentie verpletterden, maar ook hoe ze dat deden. Door kleurrijke warming-ups, geavanceerde spikes en uitgedoste haren en make-up communiceerden de Tigerbelles een onvergetelijke visuele aanwezigheid, waar ze ook meededen.

"Mensen dachten dat Flo-Jo de eerste was met al die make-up", zei Cheeseborough, "maar dat waren wij!"

Het belang van het uiterlijk voor de Tigerbelles had een belangrijk historisch voorval. Op de Spelen van 1964 in Tokio won Wyomia Tyus goud op de 100 meter sprint. In 1968 deed ze het nog eens en werd ze de eerste atleet, man of vrouw, die haar titel in 's werelds beroemdste wedstrijd opnieuw wist te prolongeren. Haar overwinning in de wedstrijd eindigde echter als een voetnoot bij het subtiele protest dat ze die dag liet zien, toen ze de door het team voorgeschreven witte shorts verruilde voor donkere, marineblauwe shorts, een gebeurtenis die de legacy en de esthetiek van de Tigerbelles direct in verband bracht met politieke actie.

"Ik deed het niet voor een soort van roem of zo", vertelde Tyus in 2021 aan The Guardian. "Het was gewoon voor mij als persoon, als mens, en mijn gevoelens en hoe ik dacht over wat er gaande was in de wereld, en hoe vrouwen — zwarte vrouwen in het bijzonder — werden behandeld."

Twee dagen nadat Tyus de 100 meter had gewonnen, staken John Carlos en Tommie Smith hun vuisten met zwarte handschoenen op het podium in de lucht voor hun befaamde demonstratie voor mensenrechten. Hoewel Tyus ontkende hun protest te hebben beïnvloed, droeg ze, toen ze een paar dagen later goud won op de 4x100, haar medaille uit solidariteit op aan Smith en Carlos.

Deze internationale ervaringen waren eye-opening voor de Tigerbelles. "De Olympische Spelen lieten me kennismaken met de echte wereld", zei atleet Willye White. "Voor mijn eerste Olympische Spelen dacht ik dat de hele wereld bestond uit brandende kruizen en lynchpartijen. Na 1956 ontdekte ik dat er twee werelden waren: Mississippi en de rest van de wereld."

De atletische traditie van de Tigerbelles zou overgaan in het Title IX-tijdperk, maar nog steeds weten veel te weinig mensen van hun invloed. Deze vrouwen veranderden de wereld van de atletiek en winnen nog steeds universiteitskampioenschappen en sturen atleten naar internationale wedstrijden. Acht Tigerbelles staan in de Hall of Fame voor atletiek: Mae Faggs Starr, Wilma Rudolph, Wyomia Tyus, Chandra Cheeseborough, Edith McGuire Duvall, Willye White, Madeline Manning Mims en Martha Watson.

Ter ere van Nike's gemeenschappelijke geschiedenis met de Tigerbelles hebben we opdracht gegeven voor een grootschalige installatie ter herinnering van de Tigerbelles in het National Civil Rights Museum in Memphis, Tennessee. Het werk bestaat uit individuele track spikes, waarmee de iconische foto van de Tigerbelles over de finishlijn tijdens de nationale AAU-kampioenschappen voor atletiek in juni 1978 wordt nagebootst. De grootte en het duurzame materiaal werden speciaal gekozen om hun legacy voor altijd zichtbaar te maken.

Olympisch hordeloper en activist Anna Cockrell zegt dat haar generatie rechtstreeks profiteert van deze rijke legacy. "De manier waarop ze hun rol in de atletiek en als vertegenwoordigers van de Verenigde Staten in het buitenland hebben benut en vervolgens zijn terug blijven keren naar de community's waar ze vandaan kwamen, spreekt me erg aan", zegt ze. "Om terug te kijken en mensen te zien die denken: dit is wat ik kan doen en dit is hoe ik het ga doen, en dan dat rimpeleffect te zien. Ik zie mezelf als een afstammeling van dat werk en die inspanning."

Terwijl Nike terugkijkt op haar eerste 50 jaar, besloten we dat het verhaal van de Tigerbelles een grotere plaats verdiende, niet alleen in onze gezamenlijke geschiedenis, maar ook in de tijdlijn van de Amerikaanse sport.

"Je ging anders door het leven omdat je besefte dat je uit die legacy van grootse vrouwen komt, en niet alleen Wilma Rudolph", zei Davis. "Zij zijn degenen die de weg hebben vrijgemaakt. En wij gingen aan het werk."