Het nieuwe vrouwenvoetbal in Brazilië

Sofia is pas 14, maar ze merkt al dat het vrouwenvoetbal aan het veranderen is.

In de kleedkamer van haar voetbalclub in São Paulo, Brazilië, heeft ze het met haar teamgenoten over het toernooi van 2019, dat voor het eerst in de geschiedenis van haar land op nationale televisie werd uitgezonden.

"Ik weet niet precies hoe ik het kan uitleggen, maar het was echt ongelooflijk", zegt Sofia. "Sommige mensen wisten niet eens wat [vrouwenvoetbal] was. 'Vrouwen die voetballen? Echt niet.' En vanaf toen werd het veel bekender."

Ze hebben het niet altijd even makkelijk gehad, maar het toernooi in Frankrijk afgelopen zomer heeft een verandering in gang gezet. Voor hen en vele anderen was het een keerpunt, een moment dat een sneeuwbaleffect kan hebben — en op bepaalde manieren al heeft gehad — op de groei van vrouwenvoetbal. Wereldwijd keken ruim 1 miljard mensen naar de wedstrijden, een recordaantal. En de rek is er nog lang niet uit.

In de maanden na het toernooi steeg het gemiddelde aantal toeschouwers in professionele vrouwenvoetbalcompetities en werden er bij enkele wedstrijden nieuwe toeschouwersrecords gevestigd voor vrouwenwedstrijden op internationaal en clubniveau. Een van die wedstrijden vond op 16 november 2019 plaats in de Arena Corinthians in São Paulo, met 28.609 toeschouwers in het mannenstadion — ook voor het eerst. Op de tribune zaten ook Sofia, Gabi en Nicoly, die getuige waren van een bezoekersaantal dat je normaal alleen bij mannenwedstrijden zag.

Maar wat betekent dit zoal voor Sofia en haar teamgenoten? Acceptatie, om te beginnen.

"Mensen zagen het en dachten: 'Wauw, vrouwen kunnen op hetzelfde niveau als mannen voetballen'", aldus Nicoly van 12, keeper bij Pelado Real.

Natuurlijk zijn er nog veel andere zaken, zoals toegankelijkheid en financiering, die beter moeten om de sport groter te maken. Maar door vrouwenvoetbal meer aandacht te geven, beginnen mensen al anders naar de sport te kijken.

Sofia en haar teamgenoten Gabi en Nicoly zijn zich zeer bewust van de uitdagingen voor meisjes die voetbal willen spelen en kijken. Vaak hebben ze die zelf ondervonden, bijvoorbeeld als ze bij een park aankwamen en er alleen jongens en mannen op het veld stonden, of als ze vreemde blikken kregen toegeworpen of hun vragen werden gesteld als: 'Ben je een jongen?' Uiteindelijk werden de meisjes lid van Pelado Real, de enige meisjesclub in São Paulo.

In Brazilië zijn het meestal de ouders die overtuigd moeten worden, zegt Júlia Vergueiro, oprichter van Pelado Real. De directe familie is vaak een van de grootste hordes voor meisjes die willen sporten. Er heerst een cultuur waarin jongens worden geacht te voetballen en meisjes met poppen te spelen. Ze zegt dat het denkbeeld alleen al begint te verschuiven doordat vrouwenvoetbal nu op tv wordt uitgezonden.

"Als ouders voorheen dachten dat hun dochters wilden voetballen, verzwegen ze dat voor hun omgeving", zegt Julia. "Nu komen ze op het werk en horen ze hun collega's zeggen: 'Heb je Andressa's doelpunt gezien? Zag je die ene beweging?', waarop ze nu kunnen zeggen: 'Mijn dochter voetbalt ook en ze wil net als Andressa worden!' Het verandert in iets waar ze trots op zijn."

Júlia richtte Pelado Real in 2011 op, terwijl ze in het bankwezen werkte. In 2013 werd de club haar voltijdbaan (ondanks haar bezorgde ouders, die dachten dat ze met vrouwenvoetbal niet in haar levensonderhoud kon voorzien). Doordat ze professioneel vrouwenvoetbal nu op tv zien, kunnen de pupillen van Júlia ervan dromen te voetballen voor Brazilië of voor grote internationale clubs. En steeds meer meisjes delen die droom. Volgens Júlia is het aantal inschrijvingen voor de club verdubbeld sinds het toernooi van vorige zomer. Het zal niet lang duren voordat Pelado Real uitbreidt naar andere locaties in São Paulo.

"Voor mij wordt het verschil heel duidelijk als je kijkt wie mijn idool was toen ik jong was", zegt Júlia. "Als iemand me toen vroeg: 'Door wie ben je gaan voetballen?', had ik alleen mannelijke spelers genoemd. Als je dezelfde vraag nu aan de meisjes van Pelado Real stelt, luidt het antwoord: 'Andressa Alves' of 'Adriana'."

Spelers als Andressa en Adriana omarmen hun rol als voorvechters van verandering. Die verandering zie je sinds afgelopen zomer zowel in Brazilië als in andere landen, beamen ze beiden. Ook hebben beide spelers op dit vlak een leidende rol bij het nationale elftal van Brazilië en bij hun respectievelijke clubs, AS Roma (dat pas sinds vorig seizoen een vrouwenelftal heeft) en Corinthians.

"Ik denk dat meisjes in Brazilië er door mijn verhaal van kunnen dromen om in Europa te spelen", aldus Andressa, die als eerste Braziliaanse ooit voor FC Barcelona uitkwam. "Mijn belangrijkste doel is om bij elke club waarvoor ik speel een blijvende indruk achter te laten, zodat de deur ook in de toekomst open blijft staan voor andere meisjes."

Hoe zorg je dat deze verandering, dit sneeuwbaleffect, doorzet? Door supporter te worden van het vrouwenvoetbal en de wedstrijden te bekijken, zegt Andressa.

"Natuurlijk verschilt vrouwenvoetbal van mannenvoetbal, maar het is niet minder mooi of minder interessant", zegt ze. "Veel mensen, zeker in Brazilië, weten niets van vrouwenvoetbal af en oordelen alleen maar. Hou op met die kritiek en ga gewoon kijken."

Gabi, Nicoly en Sofia zijn klaar om het werk voort te zetten.

"Mensen hebben de profvoetbalsters zien spelen en zullen ons, jonge meiden, zien spelen", zegt Nicoly. "Ze zullen inzien dat vrouwenvoetbal heel groot kan worden in de toekomst."

"En wij zijn de toekomst. Wij zullen er staan om de strijd te voeren", voegt Sofia eraan toe.